HISTORIA LABIRYNTÓW

Rocky Valley, Kornwalia, Wielka Brytania

LABIRYNT to słowo kojarzy się z czymś zagmatwanym, ścieżką pełną zakamarków, ślepych zaułków, drogą, którą ciężko przejść. Labirynt dla większości dorosłych ludzi to coś mrocznego, tajemniczego i niebezpiecznego...

Jest jednym z najbardziej skomplikowanych i wieloznacznych symboli, którego znaczenie zmieniało się w zależności od epoki oraz religii. Historia labiryntów jest bardzo długa i niezwykle bogata. Już w starożytności powstawały olbrzymie skomplikowane budowle kryjące grobowce i skarbce. Najbardziej znanym jest zbudowany przez Dedala labirynt kreteński, w którym według mitu uwięziony został potwór Minotaur.

Plan labiryntu w Knossos

Ilustracja przedstawiająca labirynt w Knossos

Ruiny labiryntu w Knossos

 Innym dość ciekawym jest, odkryty na początku XX wieku, trzy kondygnacyjny labirynt na Malcie, w którym odnaleziono 7000 szkieletów.

Saflieni Hypogeum zostało zbudowane 3600BC - 2500BC

Pierwsze typowe labirynty, a te pojawiły się w życiu człowieka już ponad 3500 lat temu, miały wprawdzie dość skomplikowane znaczenie, lecz bardzo prostą formę. Pierwsze, tak zwane klasyczne, czy też „kreteńskie” labirynty składały się z jednej spiralnie zawiniętej drogi, która prowadziła do centrum, a potem na zewnątrz.

Labirynt kreteński w Holmengraa, Norwegia 1000-1600

Klasyczne labirynty nie miały zaułków, nie można się było w nich zgubić. Były proste jednak, na przestrzeni dziejów, w różnych kulturach miały różnorodne znaczenia symboliczne. Powstawały właściwie wszędzie tam gdzie pojawił się człowiek od Azji przez Afrykę do Europy i Ameryki Płd. W zależności od dostępnych materiałów wykonywano je, jako malowidła naścienne, wzory rzeźbione w skale lub układane z kamieni nad brzegami jezior i mórz.

 

St.Martins, Scillies, SW England

  W nieco późniejszym czasie rzymianie zmodyfikowali wzór klasyczny nadając mu kształt kwadratu oraz zawijając ścieżkę tak, że kolejno przechodzono przez powstałe cztery ćwiartki pełnego wzoru. Kwadratowy labirynt był znacznie łatwiejszy do ułożenia z mozaiki. Jednak większość z nich wykonywano na ścianach głównie, jako ozdobne obrazy.

  

Symbol włoskiej rodziny Gonzaga 1328-1707, Mantua

  W epoce średniowiecza pogański wzór został przeniesiony do wnętrza świątyń. Kościół dla swych celów dokonał połączenia labiryntów tworząc okrągły kształt składający się nie, z 7 jak labirynt klasyczny, lecz z 11 okręgów ścieżki oraz 4 ćwiartek tak jak w labiryncie rzymskim. W ten sposób powstał znak krzyża wtopiony w koło. Labirynty mozaikowe można oglądać między innymi w Rzymie w Kościele Matki Boskiej, w Pawii w Kościele Świętego Michała, w Katedrze Notre Dame oraz w Kaplicy Ratuszowej w Gandawie. Ten ostatni ma wymiary 14mx12m, a wytyczona na nim trasa liczy aż 600 metrów długości. Co ciekawe labirynt ten służył do odmierzania kary przestępcom.

Labirynt w Katedrze Chartres 

Labirynt w kościele St. Quentin, Francja XIIw.

Labirynty posadzkowe zwane inaczej „drogami jerozolimskimi” miały symbolizować drogę duszy do zbawienia, a przejście na kolanach całego labiryntu było równoznaczne z odbyciem pielgrzymki do Ziemi Świętej. Po pewnym czasie labirynty stały się miejscem nie tylko odbywania kar, czy modłów, ale również tańców i zabaw. Efektem tego w celu uciszenia hałasu oraz zakłócania spokoju w świętych miejscach, w roku 1538 parlament uchwalił zakaz gier w labiryntach. W tym czasie zaczęły ponownie pojawiać się na świeżym powietrzu w formie tzw. błędników. Znane są też labirynty darniowe.

The Old Maze, Wing maze XVII wiek

Hilton Turf Maze, England 1660r

town common saffon walden essex 1699

          W okresie renesansu nastąpił rozkwit ogrodowych labiryntów, które zakładane były z żywopłotów różnej wysokości. Niższe, jako wzory na parterach służyły ku ozdobie, wysokie były miejscem zabaw oraz spotkań kochanków. Na przestrzeni wieków powstawały setki labiryntów o różnej powierzchni oraz różnej wysokości żywopłotów. Sadzono je zarówno z krzewów cisu jak i bukszpanu, buku oraz grabu. Najbardziej znany labirynt powstał w Hever Castle – zamku Henryka VIII. Labirynt ten ma kształt koła wpisanego w kwadrat. Został wykonany z żywopłotów cisowych o wysokości obecnie ponad 2 metrów. Jego ścieżki mają prawie 400 metrów długości, a w miejscu centralnym znajduje się niewielkie otwarcie. Jest to nieduży labirynt jednak uroku dodaje mu jego położenie tuż przy przepięknym zamku otoczonym fosą.

 Hever Castle, zamek Henryka XVIII, Wielka Brytania

Inne zachowane, a tym samym warte zwiedzenia żywopłotowe labirynty historyczne to między innymi:

• powstały w 1690 roku labirynt w królewskim pałacu w Hampton Court w Wielkiej Brytanii.  

 założony w 1791 roku Laberint d’Hora w pobliżu Barcelony w Hiszpanii,

• labirynt z 1833 roku w Glendurgan w Wielkiej Brytanii

Od tamtej pory labirynty – błędniki były zakładane zarówno w ogrodach prywatnych jak i parkach publicznych. W okresie wojennym wprawdzie rozwój labiryntów zatrzymał się prawie zupełnie, jednak w XIX wieku dzięki wielu twórcom – projektantom, labirynty stały się ponownie modne. Śmiało można powiedzieć, że obecnie nastąpił wielki ich rozwój i to nie tylko ze względu na pomysłowość kształtów, które aktualnie dalekie są od wzoru klasycznego, ale także ze względu na materiały, z których są wykonywane.

            Jeżeli chodzi o różne typy labiryntów to zauważyć można pewną prawidłowość. Otóż najwięcej labiryntów żywopłotowych powstaje na terenie Europy, podczas gdy w Japonii bardziej popularne są labirynty z paneli drewnianych. W Stanach Zjednoczonych Ameryki największą furorę robią natomiast labirynty w polach kukurydzy. Nie lada atrakcjom są labirynty lustrzane, które pierwszy raz opatentowane zostały w 1888 roku przez Gustava Castana.

Projekt labiryntu opatentowany przez Gustava Castana, 1888r

Pierwsze powstały między innymi w roku 1889 w Konstantynopolu, w 1891 roku w Pradze, w 1895 roku w Szwajcarii, a od 1900 roku pojawiły się także w Ameryce.

Konstantynopol, Karta datowana na rok 1889. Pierwszy na świecie prawdziwy labirynt lustrzany.

Labirynt Petrin Hill Mirror, Praga, Czechy, Najstarszy istniejący labirynt lustrzany na świecie, 1891r.

  Natomiast labirynty z paneli drewnianych zaczął projektować Nowozelandczyk Stuart Landsborought, który w przeciągu 4 lat zaprojektował ponad 200 labiryntów, potem wybudowanych w Japonii. Typów labiryntów jest jednak znacznie więcej, a ich powstawaniu przyczynił się nie tylko rozwój cywilizacji, czy zmiana potrzeb człowieka, ale również pomysłowość ich twórców.

Obecnie jest kilku projektantów labiryntów, jednak najbardziej znanym i wszechstronnym jest Adrian Fisher